Zasady świadczenia usług crowdfunding na zasadach rozporządzenia 2020/1503

Porządek czasowy

Oś czasu

• 10 listopada 2021 r.: rozporządzenie RDUFS obowiązuje we wszystkich krajach UE. Operatorzy platform crowdfunding prowadzący działalność na ten dzień mogą kontynuować działalność do 10.11.2023 r. bez zezwolenia na dotychczasowych zasadach.
• 7 lipca 2022 r.: uchwalenie polskiej ustawy uzupełniającej rozporządzenie (link)
• 29 lipca 2022 r.: wejście polskiej ustawy w życie

Okresy przejściowe

10.11.2023 r.:

• koniec okresu przejściowego wynikającego z rozporządzenia dla dostawców usług crowdfundingowych, którzy prowadzili działalność w momencie wejścia rozporządzenia w życie; jeśli do 10.11.2023 dostawca nie uzyskał zezwolenia, zaprzestaje działalności
• wzrost rocznego limitu wartości ofert crowdfundingowych z EUR 2.500.000 do EUR 5.000.000
• wejście w życie zakazu publicznego oferowania udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością

Usługi podstawowe finansowania społecznościowego

Usługa podstawowa

Podstawową usługą finansowania społecznościowego zgodnie z jej definicją jest:

• kojarzenie inwestorów zainteresowanych finansowaniem przedsięwzięć gospodarczych z właścicielami projektów z wykorzystaniem platformy finansowania społecznościowego,
• obejmujące którekolwiek z poniższych działań:
  • ułatwianie udzielania pożyczek;
  • subemisję bez gwarancji przejęcia emisji, o której mowa w sekcji A pkt 7 załącznika I do dyrektywy MIFID 2 ORAZ przyjmowanie i przekazywanie zleceń klientów, o którym mowa w pkt 1.

Rozporządzenie odwołuje się do MIFID II, która w Polsce w tym zakresie implementowana jest przez ustawę o obrocie instrumentami finansowymi. Używając terminologii praktyki polskiego rynku kapitałowego, usługa platformy to kojarzenie właściciela projektu z inwestorem w celu udzielenia przez inwestora pożyczki właścicielowi projektu albo nabycia papieru wartościowego wyemitowanego przez właściciela projektu. Wobec tych papierów platforma świadczy usługi oferowania oraz przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych.

Konstrukcja usługi podstawowej

1. Właściciele projektów: wyłącznie podmioty prowadzące działalność gospodarczą, zarówno osoby prawne (spółka akcyjna, spółka z o.o., etc.), osoby fizyczne, jednostki organizacyjne (spółka jawna, etc.)
2. Inwestorzy: dowolne osoby, zarówno inwestorzy doświadczeni jak i niedoświadczeni w rozumieniu rozporządzenia
3. Pożyczki: wyłącznie pożyczki z bezwarunkowym obowiązkiem zwrotu
4. Papiery wartościowe: zbywalne papiery wartościowe, najczęściej akcje i obligacje. Zgodnie z projektem ustawy uzupełniającej nie udziały w spółce z o.o. nie mogą być przedmiotem oferty crowdfunding;owej ani – ogólniej – przedmiotem oferty publicznej.
5. Oferta publiczna: za pośrednictwem platformy crowdfunding można dokonać oferty publicznej, bez konieczności pośrednictwa firmy inwestycyjnej.
6. Limity kwotowe: platforma może oferować projekty jedynie takich osób, których suma ofert i pozyskanych pożyczek za pośrednictwem danej platformy, a także ofert przeprowadzonych na podstawie konkretnych wyjątków od rozporządzenia prospektowego, w ciągu roku nie przekroczyła EUR 5 000 000.

Platforma crowdfundingowa

Platforma finansowania społecznościowego zgodnie z jej definicją to publicznie dostępny internetowy system informacyjny obsługiwany lub zarządzany przez dostawcę usług finansowania społecznościowego. Wymóg rejestracji i późniejszego logowania do platformie nie przekreśla jej publicznego charakteru.

Definicja platformy nie przesądza, iż cała platforma musi być dostępna jako strona www. Z wielu przepisów rozporządzenia wynika jednak obowiązek prowadzenia takiej strony przez operatora platformy i udostępniania na niej wymaganych informacji i funkcjonalności. Zgodnie z projektem RTS na podstawie art. 19 ust 7 rozporządzenia strona internetowa będzie musiała posiadać dedykowane sekcje wymagane przez RTS.

Praktyczne skutki konstrukcji rozporządzenia

1. Platforma: Centralnym kryterium i wyznacznikiem skutków jest świadczenie usług finansowania społecznościowego przez platformę. Jeśli w usłudze finansowania nie występuje platforma w rozumieniu rozporządzenia prowadzona przez dostawcę usługi, rozporządzenie nie stosuje się.
2. Kumulatywność kryteriów: Rozporządzenie stosuje się jeśli spełnione są łącznie kryteria definicji usługi finansowania społecznościowego. Operator musi oferować:
   1. albo umożliwienie udzielania pożyczek
   2. albo oferowanie instrumentów łącznie z przekazywanie zleceń, w każdym przypadku za pośrednictwem platformy.
3. Skutek braku funkcji: Jeśli któregokolwiek z tych elementów brak, wtedy usługa nie stanowi usługi finansowania społecznościowego. Wprawdzie rozporządzenie w takim przypadku nie stosuje się, niemniej operator świadczący jedynie niektóre z powyższych usług (przykładowo oferowanie instrumentów ale bez przyjmowania i przekazywania zleceń) czy bez platformy w rozumieniu rozporządzenia:
   1. musi uzyskać trudniejszą licencję firmy inwestycyjnej,
   2. przy prowadzeniu działalności nie może stosować ułatwień wynikających z REDUFS (przykładowo zasad wobec inwestora niedoświadczonego w rozumieniu REDUFS zamiast zasad MIFID wobec inwestora nieprofesjonalnego; wyjątkiem jest umożliwienie udzielania pożyczek, które jest regulowane wyłącznie z poziomu REDUFS).

Usługi dodatkowe platformy

Zarządzanie portfelem pożyczek

Dostawca usług finansowania społecznościowego może dodatkowo świadczyć usługę zarządzania portfelem pożyczek.

(w przygotowaniu)

Proponowanie projektów

Dostawca usług finansowania społecznościowego może dodatkowo świadczyć usługę proponowania projektów inwestorom.

(w przygotowaniu)

Scoring projektu i wycena oferty

Dostawca usług finansowania społecznościowego może dodatkowo świadczyć usługę scoringu projektów oraz proponowania ceny lub stopy procentowej dla oferty crowdfundingowej.

(w przygotowaniu)

Tablica ogłoszeń

Dostawca usług finansowania społecznościowego może dodatkowo świadczyć usługę tablicy ogłoszeń.

(w przygotowaniu)

Spółka dedykowana dla oferty

Dostawca usług finansowania społecznościowego może dodatkowo świadczyć usługę dedykowanej spółki dla oferty.

(w przygotowaniu)

Usługi płatnicze i przechowywanie aktywów

Dostawca usług finansowania społecznościowego nie może:

• przechowywać aktywów (papierów wartościowych)
• wykonywać transakcji płatniczych.

Czynności te może wykonywać jedynie jeśli równolegle do zezwolenia DUFS posiada:

• status firmy inwestycyjnej – uprawnia do przechowywania aktywów;
• dostawcy usług płatniczych – uprawnia do wykonywania transakcji płatniczych.

Ochrona inwestora

Rozporządzenie przewiduje następujące instrumenty ochrony inwestora:

• Poinformowanie o braku gwarancji depozytów i systemu rekompensat dla inwestorów (art. 19 ust. 2 DUFS)
• Publikacja metodyki stosowanej do obliczania punktowych ocen kredytowych lub wycen oferowanych instrumentów (art. 19 ust.6 DUFS)
• Ujawnienie w widocznym miejscu www informacji dotyczących współczynnika niespłacenia pożyczek za ostatnie 36 miesięcy oraz porównania oczekiwanej (wraz z założeniami) vs aktualnej default rate (art. 20 DUFS)
• Wstępny test wiedzy, symulacja zdolności ponoszenia strat 10% wartości netto, ostrzeżenie przed dostępem do platformy, ostrzeżenie przed ofertą EUR 1000 lub 5% wartości netto + wyraźna zgoda i dowód zrozumienia ryzyka (art. 21 DUFS)
• Okres namysłu przed zawarciem umowy dla niedoświadczonego inwestora (art. 22 DUFS) – w każdej aplikacji i stronie internetowej (przy autoinwestowaniu okres namysłu przysługuje tylko wobec pierwotnego mandatu, nie wobec poszczególnych pożyczek)
• Arkusz kluczowych informacji inwestycyjnych wobec oferty crowdfunding (art. 23 DUFS) i wobec indywidualnego zarządzania portfelem pożyczek (art. 24 DUFS)
• Zapewnienie dostępu do dokumentacji dotyczącej świadczonych usług (art. 26 DUFS)
• Komunikaty są jasne, nie wprowadzają w błąd (art. 19 ust. 1 DUFS)
• Komunikaty przekazywane zawsze, gdy jest to stosowne, najpóźniej przed zawarciem transakcji finansowania społecznościowego wyraźnie oznaczonej i łatwo dostępnej części strony internetowej platformy finansowania społecznościowego oraz w niedyskryminujący sposób (art.. 19 ust. 5 DUFS)

Struktura rozporządzenia i ustawy oraz akty wykonawcze

Rozporządzenie REDUFS

Rozporządzenie składa się z treści głównej oraz aktów wykonawczych:

1. Complaint handling (ESMA)
2. Conflicts of interest (ESMA)
3. Authorisation (ESMA)
4. Business continuity plan (ESMA)
5. Information on default rate (ESMA + EBA)
6. Entry knowledge test and simulation of the ability to bear loss (ESMA + EBA)
7. Key investment information sheet (ESMA)
8. Reporting (ITS) (ESMA)
9. Notification to ESMA of national provisions concerning marketing requirements (ESMA)
10. Cooperation between competent authorities (RTS) (ESMA)
11. Cooperation between competent authorities (ITS) (ESMA)
12. Cooperation between competent authorities and ESMA (ITS) (ESMA)
13. Risk assessment (RTS) (ESMA + EBA)
14. Key information on portfolio (RTS) (ESMA + EBA)
15. The policies, procedures and organisational arrangements on contingency fund (RTS) (ESMA + EBA)
16. Credit scoring (RTS) (ESMA + EBA)
17. Credit risk assessment (RTS) (ESMA + EBA)
18. Factors of fair and appropriate loan (RTS) (ESMA + EBA)
19. Minimum contents and governance of the policies and on risk management framework (ESMA + EBA)

Ustawa

Art. 5: Tajemnica zawodowa
Art. 13: Archiwizacja dokumentacji (5 lat po zakończeniu świadczenia usług)
Art. 14: Raportowanie
Art. 15: Przekazanie KNF informacji o zamiarze świadczenia usługi zarządzania portfelem pożyczek na 3 miesiace przed dniem rozpoczęcia
Art. 16: Przekazanie KNF arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych na 7 dni przed jego przedstawieniem inwestorom
Art. 19: Udostępnienie arkusza przez właścicela projektu pod warunkiem wskazania, że udział w projekcie możliwy jest przez platformę crowdfunding
Art. 22: Wygaśnięcie zezwolenia na świadczenie usług crowdfunding
Art. 23, 24, 25: Przypadki, w których KNF może zakazać lub nakazać wstrzymanie świadczenia usług
Art. 33, 34: Sankcje nakładane przez KNF w przypadku niewykonywania obowiazków
Art. 35, 36: Odpowiedzialność cywilna za podanie w arkuszu informacji nieprawdziwych lub za pominięcie informacji
Art. 37 – 42: Odpowiedzialność karna za naruszenie ustawy
Art. 59: Możliwość prowadzenia dotychczasowej działalności crowdfunding bez zezwolenia do 9 listopada 2023 roku

Art. 19c UOP, Art. 19 ust. 1 pkt 2 OIF
Art. 19c. W przypadku gdy wymaga tego nadzór nad ofertą publiczną lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych na rynku regulowanym, Komisja może żądać informacji i wyjaśnień w formie ustnej lub pisemnej, a także przedstawienia dokumentów lub nośników informacji, na koszt emitenta, odpowiednio od:  6) dostawcy usług finansowania społecznościowego – w przypadku ofert publicznych prowadzonych przy jego udziale.;

Art. 19. 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej: 2) dokonywanie oferty publicznej, subskrypcji lub sprzedaży na podstawie tej oferty, z wyjątkiem oferty publicznej, o której mowa w art. 1 ust. 3 i ust. 4 lit. a, b, e oraz h–j rozporządzenia 2017/1129 oraz oferty publicznej bankowych papierów wartościowych, o których mowa w p.b., wymaga pośrednictwa firmy inwestycyjnej z wyjątkiem oferty publicznej dokonywanej za pośrednictwem dostawcy usług finansowania społecznościowego
Art. 37c UOP: Wyłączenie obowiązku memorandum informacyjnego / prospektu pod warunkiem IPO na platformie crowdfunding i opublikowania arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych
Art. 3 SKOK, Art. 5 p.b.: Banki i SKOK-i po uzyskaniu zezwolenia KNF mogą prowadzić działalność crowdfundingową
Art. 1 ust. 2 ONRF: Objęcie usługodawców crowdfundingowych nadzorem KNF

Zezwolenie

Kluczowe wymogi dla uzyskania zezwolenia na działalność DUFS:

1. Forma prawna dostawcy usługi: spółka z o.o., prosta spółka akcyjna, spółka akcyjna
2. Dokumentacja wewnętrzna:
   1. program działalności (informacje dotyczące usług i platformy, strategia marketingowa)
   2. plan organizacji i zarządzania (struktura organizacyjna, plany zatrudnienia na 3 lata)
   3. opis mechanizmów kontroli wewnętrznej, procedura zarządzania ryzykiem, procedury księgowe
   4. procedura kontroli i ochrony systemów przetwarzania danych (w tym w chmurze obliczeniowej)
   5. opis ryzyk operacyjnych (ryzyka dot. systemów IT, outsourcingu),
   6. opis ostrożnościowych środków ochrony (w  tym prognozy finansowe na 3 lata)
   7. dowód posiadania ostrożnościowych środków ochrony (sprawozdanie finansowe, polisa)
   8. plan ciągłości działania (BCP)
   9. procedura zarządzania konfliktem interesów właścicieli projektów
   10. opis zasad dotyczących outsourcingu (w tym outsourcingu chmurowego, SLA)
   11. procedura reklamacyjna
   12. procedura weryfikacji arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych
   13. procedura dotycząca limitów inwestycyjnych dla inwestorów niedoświadczonych
3. Udziałowcy (kontrola co najmniej 20%): dobra reputacja
4. Osoby zarządzające (zarząd, rada nadzorcza jeśli powołana): dobra reputacja, niezbędna wiedza, umiejętności i doświadczenie, dostępność czasowa
5. Kapitały: wyższa z następujących kwot (wymóg nie dotyczy banków, SKOK, krajowych instytucji płatniczych, krajowych instytucji pieniądza elektronicznego):
   1. EUR 25 000 (PLN 112 500 przy EUR:PLN 4.5)
   2. ¼ rocznych stałych kosztów pośrednich
6. Opłaty publicznoprawne:
   1. za wydanie zezwolenia KNF: maksymalnie EUR 4500
   2. za nadzór KNF (rocznie): min: EUR 750, max: 0.5% przychodów (średnia za 3 lata)
   3. koszty Rzecznika Finansowego: max: 0.02% przychodów (średnia za 3 lata)

Uwaga: dostawca usług finansowania społecznościowego z tego tytułu nie jest instytucją obowiązaną AML (brak obowiązku KYC, etc.)!