Projekt ustawy o kryptoaktywach

Zakres przedmiotowy

Projektu określa organizację i wykonywanie nadzoru nad oferującymi, osobami ubiegającymi się o dopuszczenie kryptoaktywów do obrotu, emitentami tokenów powiązanych z aktywami (ART) i tokenów będących e-pieniądzem (EMT) oraz dostawcami usług w zakresie kryptoaktywów (CASP). Ustawa słusznie poza zakresem zastosowania pozostawia wykonywanie nadzoru nad emitentami kryptoaktywów innych niż ART i EMT. W stosunku do takich podmiotów MiCA nie przewiduje bowiem wymogów.

Definicje

Projekt wprowadza wiele definicji związanych z kryptoaktywami  posługując się w tym zakresie siatką pojęciową wypracowaną na gruncie MiCA i ToF poprzez odesłanie bezpośrednio do relewantnych przepisów rozporządzeń. Na gruncie Projektu wprowadzane są m.in. pojęcia adresu rozproszonego rejestru, dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów, emitenta, kryptoaktywa, rachunku kryptoaktywów czy rozproszonego rejestru.

Oświadczenia woli

Projekt podobnie jak inne ustawy sektorowe wprowadza szczegółowe przepisy dotyczące składania oświadczeń woli. Zgodnie z art. 3, oświadczenia woli złożone w postaci elektronicznej zawarte w dokumentach związane z dokonywaniem czynności dotyczących usług w zakresie kryptoaktywów lub czynności dotyczących oferty publicznej na podstawie MiCA oraz innych czynności wykonywanych w ramach działalności podmiotów w zakresie regulowanym przepisami MiCA spełniają wymóg formy pisemnej, także w przypadku, gdy forma ta została zastrzeżona pod rygorem nieważności.

Przechowywanie dokumentacji przez CASP

Projekt ustawy nakłada na CASP z siedzibą na terytorium RP lub prowadzących na terytorium RP działalność obowiązek przechowywania na trwałym nośniku dokumentacji przez okres 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku następującego po roku, w którym zaprzestał prowadzenia działalności jako CASP dokumentacje związaną z jej prowadzeniem. Jednocześnie wskazuje się, że obowiązek ten może być spełniony również poprzez zapewnienie przez CASP przechowywania tej dokumentacji przez podmiot trzeci świadczący takie usługi.

Tajemnica zawodowa

Projekt w rozdziale 2 wprowadza przepisy dotyczące tajemnicy zawodowej. Tajemnica zawodowa obejmuje informacje dotyczące chronionych prawem interesów podmiotów, na rzecz których są świadczone usługi w zakresie kryptoaktywów, uzyskane przez osoby wchodzące w skład organów statutowych lub pracujące lub współpracujące z CASP lub z podmiotem współpracującym z CASP w związku z czynnościami służbowymi podejmowanymi przez nie w ramach stosunku pracy, zlecenia lub innego stosunku prawnego o podobnym charakterze, a także informacje uzyskane w związku z innymi czynnościami podejmowanymi w ramach działalności prowadzonej na podstawie MiCA, jak również informacje dotyczące czynności podejmowanych w ramach wykonywania tego nadzoru. Projekt w art. 9 wskazuje, że są to w szczególności takie informacje jak:

• dane identyfikujące stronę umowy lub innej czynności prawnej;
• treść umowy lub przedmiot innej czynności prawnej;
• dane o sytuacji majątkowej strony umowy, w tym liczba i oznaczenie przechowywanych kryptoaktywów, oznaczenie rejestru pozycji odpowiadających prawom do kryptoaktywów oraz wartość środków w rejestrze i na rachunkach pieniężnych służących do obsługi transakcji.

Ustawodawca w uzasadnieniu do przepisu wprowadzającego obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej przez CASP twierdzi, że jest to: „przepis pomocniczy względem art. 100, 101 i 129 MiCA, które regulują i definiują tajemnicę zawodową oraz krąg podmiotów, które objęte zostaną obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej„. Należy jednak wskazać, że przepisy te nie nakładają na CASP takiego obowiązku. Przywołane przez Projektodawcę przepisy MiCA są adresowane do organów nadzoru.

• Art. 100 MiCA – ustanawia obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej i ma zastosowanie do osób fizycznych i prawnych, które pracują lub pracowały dla właściwych organów nadzoru.
• Art. 101 MiCA – dotyczy przetwarzania danych osobowych przez organy nadzoru.
• Art. 129 MiCA – wskazuje, że obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej ma zastosowanie do EUNB i wszystkich osób, które pracują lub pracowały dla EUNB, a także do wszelkich osób, którym EUNB powierzył realizację określonych zadań, w tym do audytorów i biegłych zaangażowanych przez EUNB.

Projekt w art. 14 nakłada na CASP obowiązek stosowania rozwiązań technicznych  i organizacyjnych zapewniających ochronę tajemnicy zawodowej oraz opracowania i wdrożenia regulaminu ochrony przepływu informacji stanowiących tajemnicę zawodową określając jednocześnie co taki regulamin powinien zawierać.

Przepisy przewidują także katalog sytuacji, w których nie dojdzie do naruszenia obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Mającym istotne praktyczne znaczenie jest przewidziane w art. 13 pkt 10 Projektu wyłączenie dla informacji przekazywanych przez przedsiębiorcę lub przedsiębiorcę zagranicznego w związku z zawarciem lub wykonywaniem umowy, na podstawie której CASP zlecił takiemu przedsiębiorcy wykonywanie funkcji operacyjnych, o ile przekazanie tych informacji jest niezbędne do zawarcia lub wykonywania tej umowy. Ujęcie językowe przepisu sugeruje, że jest to wyłączenie, które dotyczy tzw. podinsourcera tj. osoby, której insourcer CASP podpowierzył wykonywanie funkcji operacyjnych wykonywanych przez insourcera CASP na rzecz CASP.

Obowiązki informacyjne

Zgodnie z Projektem na emitenta ART, emitenta EMT, a także CASP zostaną nałożone obowiązki sprawozdawcze w zakresie informacji dotyczących ich sytuacji finansowej, zdarzeń, które mogą mieć wpływ na ich działalność związaną z emisją tokenów lub świadczeniem usług w zakresie kryptoaktywów oraz informacje związane z wypełnianiem przez nich wymogów wynikających z MiCA. Zakres, formę przekazania oraz terminy ich przekazania zostaną sprecyzowane w rozporządzeniu, które wyda Minister Finansów.

Dodatkowo niektóre kategorie podmiotów m.in. osoby fizyczne będące oferującymi, emitentami ART lub EMT, osobami ubiegającymi się o dopuszczenie do obrotu kryptoaktywów na żądanie KNF będą zobowiązane do niezwłocznego udzielenia pisemnych lub ustnych informacji i wyjaśnień.

Odpowiedzialność za dokument informacyjny

Projekt w rozdziale 4 wprowadza przepisy dot. odpowiedzialności cywilnej w związku z dokumentem informacyjnym (tzw. whitepaper). Kwestia ta została uregulowana także na gruncie MiCA, gdzie przesądzono, że odpowiedzialność za informacje podane w whitepaper ponoszą:

• w przypadku kryptoaktywów innych niż ART i EMT – oferujący, osoby ubiegające się o dopuszczenie do obrotu lub operatorzy platformy obrotu (art. 15 MiCA)
• w przypadku ART – emitenci ART (art. 26 MiCA)
• w przypadku EMT – emitenci EMT (art. 52 MiCA)

MiCA jednocześnie wskazuje w każdym z przywołanych powyżej artykułów, że pozostają one bez uszczerbku dla wszelkiej innej odpowiedzialności cywilnej wynikającej z prawa krajowego.

Na gruncie Projektu rozszerza się katalog podmiotów odpowiedzialnych za informacje zawarte w whitepaper w stosunku do katalogu podmiotów określonego na gruncie MiCA. W art. 18 Projektodawca zdecydował, że odpowiedzialność za informacje podane w whitepaper ponosi również podmiot sporządzający lub biorący udział w sporządzeniu informacji, w zakresie, w jakim ją sporządził lub brał udział w jej sporządzeniu.

Nadzór nad rynkiem kryptoaktywów

KNF jako właściwy organ nadzoru

Rozdział 5 Projektu reguluje kwestie związane z nadzorem nad rynkiem kryptoaktywów, wyznaczając Komisję Nadzoru Finansowego jako właściwy organ nadzoru w rozumieniu MiCA. KNF na podstawie wprowadzanych przepisów będzie miała możliwość przeprowadzania kontroli działalności emitentów ART, emitentów EMT, oferujących, osób ubiegających się o dopuszczenie do obrotu oraz CASP, w celu ustalenia zgodności działalności tych podmiotów z przepisami Projektu oraz MiCA.

Projekt przewiduje również dla KNF w zakresie prowadzonego nadzoru kompetencje do nakładania kar pieniężnych na podmiot nadzorowany, jeżeli uniemożliwia on lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli. Maksymalna wysokość kary będzie wynosić 20 000 000 zł.

Blokada adresu rozproszonego rejestru i rachunków oraz wstrzymanie transakcji

W art. 27 Projektu wprowadzono możliwość wystąpienia przez Przewodniczącego KNF lub jego zastępcę do podmiotu nadzorowanego z żądaniem dokonania blokady prowadzonego przez ten podmiot adresu rozproszonego rejestru lub rachunku kryptoaktywów w rozproszonym rejestrze oraz rachunku bankowego lub rachunku w SKOK.

Blokada ma polegać na czasowym uniemożliwieniu dysponowania i korzystania z całości lub części kryptoaktywów objętych blokadą, w tym również przez podmiot nadzorowany, z wyłączeniem dokonania rozliczeń w kryptoaktywach wynikających z transakcji zawartych i zobowiązań zaciągniętych przed otrzymaniem tego żądania, na okres nie dłuższy niż 96 godzin od momentu wskazanego w żądaniu.

Wystąpienie z takim żądaniem jest możliwe, gdy z uzyskanych informacji, uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa określonego na gruncie Projektu wynika, że transakcja, która została dokonana lub ma zostać dokonana, może mieć związek z popełnieniem tego przestępstwa. W przypadku złożenia takiego żądania, Przewodniczący KNF lub jego zastępca składają zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

Przepisy przewidują również sytuację, w której z uwagi na wykorzystywaną do przechowywania i administrowania kryptoaktywami technologię nie jest możliwe dokonanie blokady. Podmiot nadzorowany jest wtedy zobowiązany do podjęcia innych odpowiednich działań mających na celu uniemożliwienie dysponowaniem i korzystaniem z kryptoaktywów objętych żądaniem.

Kompetencje do wstrzymania określonej transakcji lub dokonania blokady w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa na gruncie Projektu ma również prokurator.

Rejestr domen internetowych oraz adresów IP

Projekt przewiduje utworzenie rejestru domen internetowych oraz adresów IP podmiotów prowadzących działalność w zakresie kryptoaktywów bez wymaganego zezwolenia lub nieuprawnionych do tego na podstawie przepisów MiCA (Rejestr). Rejestr jest jawny i ma być prowadzony w systemie teleinformatycznym przez KNF.

Do Rejestru będzie również można wpisywać domeny internetowe lub adresy IP CASP, którzy naruszają przepisy MiCA. Taka interwencja organu nadzoru może nastąpić w przypadku, gdy brak jest innych skutecznych środków prowadzących do zaprzestania naruszania przepisów MiCA.

Projekt w art. 34 nakłada na przedsiębiorców telekomunikacyjnych świadczących usługi dostępu do sieci Internet obowiązek:

• nieodpłatnego uniemożliwienia lub ograniczenia dostępu do interfejsów internetowych wykorzystujących nazwę domeny internetowej lub adres IP wpisanych do Rejestru poprzez ich usunięcie z systemów teleinformatycznych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, służących do zamiany nazwy domeny internetowej na adres IP,
• nieodpłatnego przekierowania połączeń odwołujących się do nazwy domeny internetowej wpisanej do Rejestru do strony internetowej prowadzonej przez Komisję, zawierającej komunikat skierowany do odbiorców usługi dostępu do sieci Internet, obejmujący w szczególności informacje o lokalizacji Rejestru, wpisaniu szukanej nazwy domeny internetowej do Rejestru, podstawie prawnej dokonania wpisu do Rejestru i ostrzeżenie o ryzyku wyrządzenia poważnych szkód interesom klientów lub posiadaczom kryptoaktywów.

W przypadku wpisu domeny internetowej lub adresu IP do Rejestru, dostawcy usług hostingowych lub rejestratorzy domen są obowiązani na żądanie KNF do nieodpłatnego usunięcia nazwy domeny i nieodpłatnej rejestracji tej nazwy na rzecz KNF lub usunięcia lub wyłączenia interfejsu internetowego, ograniczenia dostępu do niego lub usunięcia wskazanych przez KNF treści.

Projekt przewiduje możliwość wniesienia sprzeciwu od wpisu do Rejestru w terminie 2 miesięcy od dokonania wpisu.

KNF wykreśli domenę lub adres IP z Rejestru, w przypadku gdy ustały podstawy dokonania wpisu.

Koszty nadzoru

W przepisach art. 40 – 44 uregulowano opłaty (koszty nadzoru) pobierane od podmiotów rynkowych prowadzących działalność związaną z kryptoaktywami. Opłaty kształtują się w sposób następujący (równowartość w PLN kwoty):

• 4500 EUR – udzielenie zezwolenia na emisję ART oraz zezwolenia CASP
• nie więcej niż 4500 EUR – dokonanie oceny notyfikacji z art. 60 ust. 8 MiCA, dokonanie oceny planowanego nabycia emitenta ART z art. 41 ust. 4 MiCA (w Projekcie wskazano tutaj art. 41 ust. 3) i dokonanie oceny planowanego nabycia CASP z art. 83 ust. 4 MiCA
• 3000 EUR – zatwierdzenie whitepaper przy oferowaniu lub ubieganiu się o dopuszczenie do obrotu ART
• średnia wartość przychodów z tytułu świadczenia usług w zakresie kryptoaktywów w okresie ostatnich trzech lat obrotowych poprzedzających rok, za który wpłata jest należna, w wysokości nie większej niż 0,5 tej średniej, jednak nie mniej niż równowartość 750 EUR – roczna opłata nadzoru wnoszona przez CASP
• 750 EUR – roczna opłata nadzoru wnoszona przez emitentów ART

Środki nadzorcze i administracyjne

Najobszerniejszą częścią projektu są przepisy dot. środków nadzorczych i sankcji administracyjnych określone na gruncie art. 45 – 73 Projektu. Wśród nich można wymienić:

• obowiązek zmiany lub uzupełnienia treści dokumentu informacyjnego
• obowiązek zmiany treści materiałów marketingowych dot. kryptoaktywa
• nakazanie wstrzymania lub zakazanie rozpoczęcia oferty publicznej
• nakazanie wstrzymania lub zakazanie ubiegania się o dopuszczenie do obrotu kryptoaktywa
• zakazanie CASP świadczenia usług w zakresie kryptoaktywów na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy
• zakazanie wykonywania głosu udziałowcom CASP, w przypadku gdy wywierany przez nich wpływ może być niekorzystny dla prawidłowego i ostrożnego zarządzania CASP

Za naruszenie przewidzianych na gruncie Projektu oraz MiCA obowiązków KNF może nałożyć na podmioty nadzorowane kary pieniężnej sięgające nawet do 22 milionów zł.

Przepisy karne

Na gruncie Projektu wprowadza się również nowe czyny zabronione m.in.

• dokonywanie oferty publicznej bez publikacji dokumentu informacyjnego dotyczącego kryptoaktywa
•  podanie nieprawdziwych informacji w dokumencie informacyjnym dot. ART lub EMT
• prowadzenie bez uprawnienia działalności związanej ze świadczeniem usług w zakresie kryptoaktywów
• ujawnienie tajemnicy zawodowej
• używanie w firmie, nazwie handlowej lub reklamie określeń wskazujących, że jest się dostawcą usług w zakresie kryptoaktywów.

Zmiany w wybranych przepisach obowiązujących

Projekt wprowadza zmiany w przepisach obowiązujących już aktów prawnych, które Projektodawca uznał za konieczne do zapewnienia prawidłowego stosowania MiCA oraz Projektu. Projekt zmienia 18 ustaw, w tym m.in. ustawę AML, Prawo bankowe, ustawę o usługach płatniczych, ustawę o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy podatkowe (ustawę o PIT oraz ustawę o CIT), czy ustawę o obrocie instrumentami finansowymi.

Ustawa AML

Propozycja zmian na gruncie ustawy AML wynika zarówno z konieczności wdrożenia MiCA jak i ToF (w tym implementacji dyrektywy AML w brzmieniu nadanym na gruncie ToF). Wśród najistotniejszych zmian wprowadzonych na gruncie ustawy AML trzeba wymienić modyfikację art. 2 ust. 2 pkt 26 tj. usunięcie z ustawy definicji waluty wirtualnej i zastąpienie jej definicją kryptoaktywa, oraz zmianę art. 2 ust. 1 pkt 12 poprzez zastąpienie obecnych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie walut wirtualnych (tzw. VASP) wprowadzanymi na gruncie MiCA dostawcami usług w zakresie kryptoaktywów (CASP).

Zmiany odblokowujące świadczenie usług w zakresie kryptoaktywów dla niektórych kategorii podmiotów rynku finansowego po notyfikacji

MiCA przewiduje, że niektóre rodzaje podmiotów rynku finansowego mogą świadczyć określone usługi w zakresie kryptoaktywów bez konieczności uzyskiwania zezwolenia CASP. Muszą w tym celu powiadomić na co najmniej 40 dni roboczych przed rozpoczęciem świadczenia tych usług właściwy organ nadzorczy.

Projekt wprowadza zmiany w kilku aktach prawnych, aby umożliwić tym podmiotom świadczenie usług za notyfikacją tj.

• w Prawie Bankowym – instytucje kredytowe
• w ustawie o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi – spółki zarządzające UCITS oraz zarządzający alternatywnym funduszem inwestycyjnym
• w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi – centralne depozyty papierów wartościowych oraz spółki prowadzące rynek regulowany (brak jest w Projekcie analogicznych przepisów dla firmy inwestycyjnej)
• w ustawie o usługach płatniczych – instytucje pieniądza elektronicznego

Kodeks postępowania karnego

Projekt wprowadza modyfikację w Kodeksie postępowania karnego, poprzez zmianę art. 236b KPK polegającą na zaliczeniu kryptoaktywów do katalogu rzeczy i przedmiotów. Projektodawca w uzasadnieniu wskazuje, że proponowane rozwiązanie umożliwi objęcie kryptoaktywów postanowieniem w przedmiocie dowodów rzeczowych, pod warunkiem zatrzymania kryptoaktywów jako dowodu w sprawie.

Przepisy przejściowe i końcowe

Okres przejściowy

Kluczowe praktyczne znaczenie mają przepisy dotyczące okresu przejściowego. Projektodawca – zgodnie z rekomendacjami ESMA – skraca przewidziany na gruncie MiCA okres przejściowy (grandfathering period) do 12 miesięcy. Zgodnie z art. 105 Projektu w obecnym brzmieniu, w okresie od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy do dnia uzyskania zezwolenia CASP lub odmowy udzielenia tego zezwolenia, ale nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2025 r. VASP świadczący usługi w zakresie kryptoaktywów z MiCA wykonuje działalność w zakresie walut wirtualnych zgodnie z przepisami ustawy AML.

Projekt przewiduje również sytuacje, w których można VASP z rejestru wykreślić np. w przypadku uzyskania od GIIF informacji o dwukrotnym niedopełnieniu w tym okresie obowiązku przekazania lub udostępnienia dokumentów lub informacji na żądanie na żądanie GIIF.

Wejście w życie

Ustawa w obecnym brzmieniu ma co do zasady wejść w życie z dniem 30 czerwca 2024 r (z wyjątkiem m.in. art. 105 ust. 1 pkt 1 Projektu tj. przepisu regulującego grandfathering period).

Jednocześnie, przepisy ustawy w zakresie świadczenia usług w zakresie kryptoaktywów mają być stosowane od dnia 30 grudnia 2024 r.

Zobacz także

Zobacz także:

• tekst o rozporządzeniu MiCA
• stronę poświęconą licencjonowaniu ART i CASP