Rozporządzenie pilotażowe DLT

Najważniejsze

• Rozporządzenie pozwala wobec instrumentów finansowych na dematerializację, obrót, rozliczanie i rozrachunek w infrastrukturze opartej na blockchain, bez konieczności stosowania wymogów MIFID, MIFIR oraz CSDR, które mogą sprawiać trudności praktyczne bądź interpretacyjne w realiach blockchain
• Ponieważ rozporządzenie umożliwia wiele odstępstw od MIFID, MIFIR, CSDR, rozporządzenie stosuje się jedynie do instrumentów finansowych wymienionych w rozporządzeniu i do limitów kwotowych przewidzianych dla każdego z nich osobna (akcje, obligacje, jednostki uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania)
• Z odstępstw przewidzianych w rozporządzeniu mogą korzystać jedynie wymienione w nim podmioty (firmy inwestycyjne, depozyty, operatorzy rynków regulowanych – istniejące i nowe), nie dłużej jednak niż przez 6 lat (okres liczony dla każdego dostawcy z osobna) i jedynie na podstawie zezwolenia swojego organu nadzoru określającego, z których zezwoleń instytucja może korzystać.
• Rozporządzenie wprowadza 3 nowe kategorie podmiotów: MTF DLT (wielostronna platforma obrotu oparta na DLT), SS DLT (system rozrachunku oparty na DLT), TSS DLT (system obrotu i rozrachunku oparty na DLT). Działalność w tych formach korzysta z paszportu wspólnotowego.
• Najważniejsze odstępstwa od obecnych regulacji rynku kapitałowego to możliwość łączenia działalności w zakresie obrotu i rozrachunku w jednym podmiocie (TSS DLT ), uczestnictwo inwestorów detalicznych w obrocie bez obowiązku pośrednictwa firm inwestycyjnych, brak konieczności raportowania MIFIR, rozrachunek transakcji za pomocą tokenów pieniądza elektronicznego (e-money token), brak konieczności prowadzenia rachunku papierów wartościowych. Skorzystanie z odstępstw wymaga zastosowania przez dostawcę środków wyrównawczych, które organ nadzoru uzna za odpowiednie.
• Przywileje rozporządzenia pilotażowego DLT dostępne są wyłącznie dla czynności dokonywanych w infrastrukturze DLT. Choć rozporządzenie nie przewiduje obowiązku stosowania żadnego konkretnego blockchain i nie wskazuje nawet preferencji dla rozwiązań prywatnych vs publicznych, z istoty rzeczy dostawca musi wykazać, że zastosowane rozwiązania IT nie są klasyczną bazą danych, a wykorzystaniem technologii DLT.
• Rozporządzenie zmienia definicję instrumentu finansowego MIFID, podkreślając, że instrumentem jest także instrument wydany w technologii DLT.
• Instrumenty finansowe DLT mogą być przedmiotem ofert na platformie crowdfunding w rozumieniu rozporządzenia 2020/1503 w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych (REDUFS; zob. szerzej).

Porządek czasowy

• 2 czerwca 2022: rozporządzenie opublikowane Dzienniku Urzędowym UE (przejdź do tekstu)
• 22 czerwca 2022: w życie wchodzą niektóre przepisy rozporządzenia we wszystkich krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego
• 23 marca 2023: rozporządzenie obowiązuje co do zasadniczych rozwiązań; do tego dnia państwa członkowskie powinny także przyjąć i wprowadzić w życie przepisy implementujące znowelizowaną definicję instrumentu finansowego MIFID (DLTR nowelizuje dyrektywę MIFID w tym zakresie, implementowaną w Polsce głównie przez ustawę o obrocie instrumentami finansowymi)

DLTR - instrumenty finansowe obsługiwane przez DLT

Definicja instrumentu finansowego obsługiwanego przez DLT

DLT Pilot pozwala na obrót na MTF DLT lub TSS DLT tylko i wyłącznie instrumentami finansowymi obsługiwanymi przez DLT tj. takimi, które zgodnie z definicją zawartą w DLT Pilot są emitowane, rejestrowane, przekazywane i przechowywane z wykorzystaniem technologii rozproszonego rejestru.

Tokenizacja pierwotna i wtórna

Rozporządzenie swoim zakresem zastosowania obejmuje zarówno tokenizację pierwotną tj. instrument finansowy od razu zostaje wyemitowany za pomocą technologii rozproszonego rejestru, a także tokenizację wtórną, która polega na przekształceniu instrumentu finansowego wyemitowanego w tradycyjny sposób w instrument finansowy obsługiwany przez DLT poprzez rejestrację takiego instrumentu w SS DLT lub TSS DLT

Instrumenty finansowe będące przedmiotem obrotu na infrastrukturach rynkowych opartych na DLT

O ile instrumentem finansowym obsługiwanym przez DLT może być każdy instrument finansowy, to jednak, w celu skorzystania z wyłączeń przewidzianych w rozporządzeniu DLT Pilot, operatorzy infrastruktur rynkowych opartych na technologii rozproszonego rejestru do obrotu lub rejestracji na tych infrastrukturach mogą dopuścić tylko niektóre rodzaje instrumentów finansowych:

• akcje, których kapitalizacja rynkowa lub niepewna kapitalizacja rynkowa jest niższa niż 500 mln EUR
• obligacje, inne formy sekurytyzowanego długu, w tym kwity depozytowe w odniesieniu do takich papierów wartościowych, lub instrumenty rynku pieniężnego, o wielkości emisji poniżej 1 mld EUR, z wyłączeniem tych, które zawierają instrument pochodny lub które posiadają strukturę utrudniającą klientowi zrozumienie związanego z tym ryzyka
• jednostki uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania, których wartość rynkowa zarządzanych aktywów jest niższa niż 500 mln EUR

Limity

Całkowita wartość instrumentów finansowych obsługiwanych przez DLT, które są przedmiotem obrotu lub są zarejestrowane w MTF DLT, SS DLT lub TSS DLT nie może przekraczać 6 mld EUR. W przypadku przekroczenia tej wartości, operatorzy infrastruktur rynkowych opartych na DLT są zobowiązania do wdrożenia strategii przejścia (exit strategy) i przeniesieniu instrumentów finansowych obsługiwanych przez DLT na tradycyjne infrastruktury rynkowe. W przypadku przekroczenia tego progu, operatorzy infrastruktur rynkowych opartych na DLT nie mogą dopuścić ani zarejestrować nowych instrumentów finansowych obsługiwanych przez DLT. Jeżeli całkowita wartość instrumentów finansowych obsługiwanych przez DLT przekroczy próg 9 mld EUR, operatorzy infrastruktur rynkowych opartych na DLT zobligowani są do wdrożenia strategii przejścia.

DLTR - nowe infrastruktury rynkowe

DLT Pilot wprowadza trzy nowe kategorie dostawców usług: MTF DLT, SS DLT i TSS DLT

MTF DLT

MTF DLT to wielostronna platforma obrotu, na której dopuszcza się do obrotu wyłącznie instrumenty finansowe obsługiwane przez DLT. MTF DLT może być prowadzona przez firmę inwestycyjną (dom maklerski) lub operatora rynku (spółkę prowadzącą rynek regulowany). Zasadniczo, operator MTF DLT podlega wymogom przewidzianym w rozporządzeniu MIFID oraz MIFIR. Może on jednak uzyskać od lokalnego organu nadzoru zezwolenie, które pozwoli dopuścić do uczestnictwa w obrocie inwestorów detalicznych bez konieczności korzystania przez nich z pomocy profesjonalnych pośredników, a także zwolni go z obowiązku raportowania transakcji, o którym mowa w art. 26 MIFIR.

SS DLT

SS DLT oznacza system rozrachunku, który :

• rozlicza transakcje na instrumentach finansowych obsługiwanych przez DLT w zamian za płatność lub za dostawę
• umożliwia wstępną rejestrację instrumentów finansowych obsługiwanych przez DL
•  umożliwia świadczenie usług przechowywania w odniesieniu do instrumentów finansowych obsługiwanych przez DLT

SS DLT może być prowadzony przez centralny depozyt papierów wartościowych. Zasadniczo, operator SS DLT podlega wymogom przewidzianym w rozporządzeniu depozytowym, aczkolwiek DLT Pilot przewiduje od tych wymogów liczne zwolnienia. Najważniejsze z nich, które wymagają w tym miejscu wspomnienia to przede wszystkim możliwość zwolnienia operatora prowadzącego SS DLT z obowowiązku korzystania z rachunku papierów wartościowych, pojęcia dematerializacji, a także umożliwienie dokonywania rozrachunku transakcji zawieranych na MTF DLT lub TSS DLT za pomocą tokenów będących pieniądzem elektronicznym (e-money token).

TSS DLT

Nową na gruncie przepisów o rynku kapitałowym infrastrukturą rynkową jest TSS DLT. DLT Pilot definuje TSS DLT jako MTF opartą na DLT lub SS oparty na DLT, które łączą usługi świadczone przez MTF opartą na DLT i SS oparty na DLT.  Specjalne zezwolenie na prowadzenie TSS DLT może zostac udzielone firmie inwestycyjnej, spółce prowadzącej rynek regulowany lub centralnemu depozytowi papierów wartościowych. Podmiot wnioskujący o specjalne zezwolenie na prowadzenie TSS DLT jest musi spełniać jednocześnie wymogi przewidziane zarówno dla podmiotu prowadzącego MTF DLT jak i dla podmiotu prowadzącego SS DLT. Analogicznie, może on jednak wnioskować także o te same zwolnienia, które przysługują tym podmiotom.

Wobec podmiotu, który występuje o specjalne prowadzenie na prowadzenie TSS DLT, a także występuje z wnioskiem o zezwolenie na prowadzenie firmy inwestycyjnej, spółki prowadzącej rynek regulowany lub centralnego depozytu papierów wartościowych, organ nadzoru nie bada czy spełnia on wymogi przewidziane w dyrektywie MIFID lub rozporządzeniu depozytowym, co do których wnioskodawca występuje o zwolnienie na podstawie rozporządzenia DLT Pilot.

Specjalne wymagania wobec infrastruktur rynkowych opartych na DLT

DLT Pilot wymaga, aby operatorzy infrastruktur rynkowych opartych na DLT dysponowali szczegółową dokumentacją związaną z prowadzoną działalnością. Rozporządzenie obliguje operatorów do posiadania m.in.:

• biznesplanu
• regulaminów i procedur regulujących prawa i obowiązki podmiotów korzystających z infrastruktury rynkowej opartej na DLT, zasady świadczenia usług i rozstrzygania sporów, a także środki ochrony w wypadku niewypłacalności
• dokumentacji związanej ze stosowaną przez operatorów technologią rozproszonego rejestru
• dokumentacji z zakresu IT i cyberbezpieczeństwa

Z uwagi na swoisty charakter rozporządzenia, które pełni rolę systemu pilotażowego, jego zakres jest ograniczony przedmiotowo i czasowo. Do marca 2026 r. Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) przedstawi Komisji Europejskiej sprawozdanie dotyczące działalności infrastruktur rynkowych opartych na DLT na podstawie którego Komisja podejmie decyzje o tym czy przedłużyć, wprowadzić na stałe lub zakończyć okres stosowania DLT Pilot.

Z powodu ograniczeń, o których mowa powyżej, operatorzy infrastruktur rynkowych opartych na DLT muszą mieć przygotowaną i gotową do wdrożenia strategię przejścia (exit strategy). Do uruchomienia strategii przejścia dochodzi, gdy:

• Zostanie przekroczony próg maksymalnej całkowitej wartości instrumentów finansowych opartych na DLT, które są przedmiotem obrotu w infrastrukturze opartej na DLT lub zostały zarejestrowany w systemie rozrachunku opartym na DLT – 9 mld EUR
• Operatorowi infrastruktury opartej na DLT zostanie cofnięte zezwolenie
• Infrastruktura rynkowa oparta na DLT zaprzestała działalności

Technologia rozproszonego rejestru w DLTR

DLT Pilot lakonicznie odnosi się do kwestii związanej z samą technologią rozproszonego rejestru. Rozporządzenie definuje takie pojęcia jak:

• technologia rozproszonego rejestru – technologia umożliwiającą funkcjonowanie i korzystanie z rozproszonych rejestrów
• rozproszony rejestr – repozytorium informacji, w ramach którego prowadzony jest rejestr transakcji i który jest udostępniany w obrębie zbioru węzłów sieci DLT i synchronizowany między węzłami sieci DLT, z wykorzystaniem mechanizmu konsensusu
• mechanizm konsensusu – zasady i procedury, na podstawie których między węzłami sieci DLT osiągane jest porozumienie co do zatwierdzenia transakcji
• węzeł sieci DLT – urządzenie lub proces będące częścią sieci, które posiada kompletną lub częściową replikę zapisów wszystkich transakcji w rozproszonym rejestrze

DLT Pilot nie formułuje żadnych konkretnych wymogów czy zaleceń co do stosowanych przez operatorów infrastuktur rynkowych opartych na DLT technologii. O tym czy stosowane przez nich rozwiązania techologiczne będą adekwatne w świetle wymagań stawianych operatorom infrastruktur rynkowych opartych na DLT na gruncie relewantnych aktów prawnych ustawodawca europejski pozostawił do oceny lokalnym organom nadzoru właściwym do prowadzenia postępowań administracyjnych w przedmiocie udzielania tych zezwoleń, o których mowa w DLT Pilot.

DLTR - spis treści

I. Przedmiot, zakres, definicje

II. Instrumenty finansowe

a) katalog instrumentów finansowych dopuszczonych do obrotu lub zarejestrowanych w infrastrukturze rynkowej opartej na DLT

b) limity dot. wartości instrumentów finansowych obsługiwanych przez DLT

III. Wymogi i zwolnienia dla operatorów infrastuktur rynkowych opartych na DLT

a) MTF DLT

b) SS DLT

c) TSS DLT

IV. Specjalne wymagania dla infrastruktur rynkowych opartych na DLT

a) dokumentacja o stosowanej technologii blockchain

b) dokumentacja o usługach świadczonych przez operatora platformy

c) opracowana, gotowa do wdrożenia strategia przejścia

V. Specjalne zezwolenie na prowadzenie infrastuktur rynkowych opartych na DLT

a) MTF DLT

b) SS DLT

c) TSS DLT

VI. Nadzór nad infrastrukturami rynkowymi opartymi na DLT

a) współpraca między operatorami infrastuktur rynkowych opartych na DLT a właściwymi organami i ESMĄ

b) wyznaczenie i powiadomienie Komisji o wyznaczeniu przez Państwa Członkowskie właściwych organów

VII. Sprawozdania

a) sprawozdanie ESMA w sprawie działalności objętej DLT Pilot

b)  decyzja Komisji w sprawie przyszłości przepisów DLT Pilot

c) roczne sprawozdania ESMA

VIII. Postanowienia ogólne

a) zmiana w MIFIR, rozporządzeniu depozytowym, MIFID

b) wejśćie w życie – dwudziestego dnia po opublikowaniu

c) stosowanie od 23 marca 2023 r. z wyjątkami

DLTR - FAQ

1. Jaki problem rozwiązuje rozporządzenie?
   • Gospodarka instrumentami finansowymi w Unii Europejskiej od dłuższego czasu uregulowana jest tak, aby ograniczać ryzyka najważniejsze dla tego obrotu. Z tego względu obrót i rozrachunek instrumentów finansowych jest zasadniczo rozdzielony (por. giełdy papierów wartościowych, alternatywne systemy obrotu typu Newconnect vs depozyty papierów wartościowych), obowiązkowe jest pośrednictwo firmy inwestycyjnej w obrocie (por. rachunki w domach maklerskich).
   • Wszystkie powyższe elementy zapewniają bezpieczeństwo obrotu, ale ma to swoją cenę: relatywnie wysokie koszty, występowanie pośredników, relatywnie długie czasy rozliczania i rozrachunku.
   • Natywne funkcjonalności rozproszonych rejestrów (DLT) pozwalają pokonać wszystkie powyższe ograniczenia. Konstrukcja DLT jest jednak niedopasowana do dochowania powyższych wymogów. Podmioty rynku kapitałowego od dawna były zainteresowane wykorzystaniem możliwości DLT, ale nie czyniły tego na większą skalę z uwagi na ryzyko niezgodności.
   • Rozporządzenie rozwiązuje powyższe problemy. Istniejący oraz nowi dostawcy usług, po uzyskaniu zezwolenia KNF lub innego organu nadzoru Europejskiego Obszaru Gospodarczego, mogą przez 6 lat świadczyć usługi obrotu lub depozytu z wykorzystaniem DLT, z odstępstwami od powyższych kluczowych wymogów obecnego ustawodawstwa. Ponieważ odstępstwa te jednak są istotne, aby maksymalnie utrzymać bezpieczeństwo obrotu oraz uniknąć niepożądanego arbitrażu regulacyjnego, ogranicza się wolumen instrumentów finansowych, a dostawca musi uzasadnić konieczność skorzystania z odstępstwa oraz musi zapewnić środki mitygujące.
2. Jakie podmioty mogą korzystać z odstępstw rozporządzenia?
   • Wyłącznie firmy inwestycyjne posiadające zezwolenie oraz operatorzy rynku regulowanego. Bank prowadzący działalność maklerską musi uzyskać odrębne zezwolenie KNF na działalność określoną w rozporządzeniu. Istniejące podmioty otrzymują w istocie zezwolenie na odstępstwa. Nowe podmioty otrzymują zezwolenie zasadnicze wraz z zezwoleniem na odstępstwa.
3. Jakie kategorie dostawców usług przewiduje rozporządzenie?
   • DLT MTF (podmiot nowy lub istniejący): dostawca usług obrotu instrumentami DLT w postaci alternatywnego systemu obrotu
   • DLT SS (podmiot nowy lub istniejący): dostawca usług rozrachunku dla instrumentów DLT
   • DLT TSS (podmiot nowy lub istniejący): dostawca łącznie usług obrotu oraz rozrachunku (łączenie obu funkcji w jednym podmiocie)
4. Jaka jest relacja rozporządzenia pilotażowego DLT do MICA (projekt rozporządzenia Market in Crypto Assets)?
   • Projekt rozporządzenia pilotażowego DLT oraz rozporządzenia MICA zostały opublikowane w tym samym pakiecie. O ile prace nad rozporządzeniem pilotażowym zakończyły się i rozporządzenie jest w trakcie vacatio legis (wchodzi ostatecznie w życie 23 marca 2023 r.), prace nad MICA przedłużają się.
   • Projekt MICA oraz rozporządzenie pilotażowe DLT praktycznie nie przecinają się. Rozporządzenie MICA nie będzie stosowało się do instrumentów finansowych, podobnie jak do żadnych innych klasycznych usług finansowych (depozytów, usług płatniczych, etc.). Tymczasem rozporządzenie pilotażowe DLT stosuje się tylko do wybranych instrumentów finansowych, wskazanych wprost w treści rozporządzenia (akcje, obligacje, UCITS, etc.), przy czym pod warunkiem, że instrumenty te mają od początku do końca postać instrumentu DLT.
5. Jaka jest relacja rozporządzenia pilotażowego DLT do rozporządzenia tzw. Crowdfunding?
   1. Zgodnie z rozporządzeniem crowdfunding’owym platforma crowdfunding’owa umożliwia pozyskiwaniu kapitału przez instrumenty finansowe oraz pożyczki. Instrumenty finansowe w reżimie rozporządzenia pilotażowego DLT będą zatem mogły być przedmiotem oferty publicznej na platformie crowdfunding, jednak bez możliwości obrotu wtórnego tymi instrumentami przez platformę (chyba że uzyska ona zezwolenie DLT MTF lub DLT TSS równolegle do zezwolenia crowdfunding).
6. W jakim pieniądzu następuje rozrachunek?
   • Pod pewnymi warunkami rozrachunek może następować za pomocą pieniądza banku komercyjnego, w tym w formie tokenów, lub przy użyciu tokenów będących pieniądzem elektronicznym (nawiązanie do kategorii tzw. stablecoins, które wprowadzi MICA).
7. Czy zezwolenie korzysta z tzw. paszportu UE?
   • Tak, zezwolenia DLT MTF, DLT SS, DLT TSS są ważne w całym EOG, przez 6 lat od wydania.
8. Co się dzieje po zakończeniu pilotażu?
   • Instrumenty finansowe muszą zostać przeniesione do klasycznej infrastruktury rynku kapitałowego. W tym celu ubiegając się o zezwolenie DLT MTF, DLT SS, DLT TSS wnioskodawca musi przedłożyć tzw. transition strategy. W zakresie MTF wnioskodawca powinien przedstawić umowy z podmiotem uprawnionym do obrotu. W zakresie SS wnioskodawca powinien przedstawić umowy z podmiotem uprawnionym do rozrachunku, przy czym depozyt winien zawierać takie umowy na zasadach niedyskryminacyjnych, a pobierane opłaty winny być związane z ponoszonymi kosztami.

DLTR - co dostarczamy

DLK oferuje kompleksową obsługę podmiotów starających się o uzyskanie zezwolenia na prowadzenia MTF DLT, SS DLT lub TSS DLT począwszy od opracowania koncepcji i podstawowych zasad dotyczących obrotu i rozrachunku na infrastrukturze rynkowej opartej na DLT, przez złożenie wniosku wraz z dokumentacją towarzyszącą do KNF, a kończąc na wsparciu prawnej w bieżącej działalności.

Szczegółowe informacje na temat wsparcia prawnego udzielanego przez DLK w zakresie prowadazenia działalności związanej z DLT Pilot znajdują się tutaj.